Φιλίες. Άλλες καθημερινές, άλλες πιο ιδιάζουσες. Σε μερικές καταθέτουμε τα πάντα - αυτήν την πρόθεση, την ανάγκη έχουμε τουλάχιστον - και σε άλλες διοχετεύουμε επιλεκτικές μας πλευρές. Κι' αν κάποιος φύγει, ξεκόψει, αλλάξει, βιώνουμε τις αλλαγές, τη στέρηση της παρουσίας, τη στέρηση των δικών μας συναισθημάτων ... αλλά πολλές φορές παραμένουν οι κοινές αναφορές, βρίσκονται κώδικες και τρόποι επικοινωνίας. Ο καθένας με τον δικό του τρόπο και από τον δικό του δρόμο. Το χειρότερο, είναι ο φυσικός θάνατος. Εκεί .. τέλος. Οριστικά. Και δεν μας μένει, παρά να αποδεχτούμε την κυριαρχία των αναμνήσεων και ... το πολύ – πολύ, να αναζητούμε την ένταξή τους στην καθημερινότητά μας.
Ομως, υπάρχει και το κάτι άλλο ... Την πρωτοχρονιά του 2006 είδα τυχαία ένα βιβλίο και αμέσως έτρεξα να το κάνω δώρο στον εαυτό μου. Για πολύ καιρό, μου χρησίμευσε σαν καταπραϋντικό, σαν σφηνάκι, σαν κίνητρο ζωής, σαν μαχαίρι που έκοβε και πονούσε, .. ανάλογα. ...... Σαν ρεζέρβα όπως πολύ σωστά λέει ο συγγραφέας του. Ο πλήρης τίτλος του....
"Χρήστος Βακαλόπουλος. H ονειρική υφή της πραγματικότητας. Κείμενα για την επικοινωνία και τον πολιτισμό. Επιμέλεια - επίμετρο: Κώστας Λιβιεράτος. (Βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ – 2005). Παρουσιάσεις του Βιβλίου έχουν γίνει αρκετές αν δεν κάνω λάθος. Μία εξαιρετική από αυτές είχε γίνει στην «Ε».
Το Βιβλίο περιλαμβάνει συλλογή κειμένων του Χρήστου Βακαλόπουλου, που έχει φύγει εδώ και καιρό (δεν ξέρω πόσοι τον γνωρίζουν πλέον), καθώς και ένα εξαιρετικό επίμετρο και εκτεταμένα σχόλια επί των κειμένων και της όλης πορείας του Χρήστου, που προέρχονται από τον Κώστα Λιβιεράτο .. τον αγαπημένο του φίλο, που είναι εδώ. Ο Κώστας Λιβιεράτος λοιπόν, καλεί τον φίλο του από την αντίπερα όχθη. Ο Λιβιεράτος είναι ένας εξαιρετικά σεμνός και δυσεύρετος άνθρωπος. Πολυτάλαντος, στοχαστής, στο ίδιο μήκος με τον Βακαλόπουλο. Ίσως ναναι και οι δύο πλάσματα το ίδιο ατίθασα, ανατρεπτικά, ρομαντικά και ορθολογιστικά, γεμάτα αγάπη, που διαχωρίστηκαν νωρίς.
Ποιος ήταν ο Χρήστος: Ένας από τους φίλους, όχι τους τόσο κοντινούς για μένα, που έφυγε το 1993. Αλλά στο πέρασμά του, άφησε σεμνότητα, αγάπη, δημιουργία, ταινίες, κείμενα, εκπομπές στο ραδίφωνο, πλάκες, αστεία, θλίψη, καυγάδες, ιδέες, όνειρα. Δημοσιογράφος, κινηματογραφιστής, κριτικός κινηματογράφου (όχι από τους τυχαίους), αναλυτής, δημιουργός, συγγραφέας. Λάτρεψε το σινεμά, την εποχή του, το παρελθόν και το μέλλον ... και προσπάθησε απλά να εκφράσει αυτή του τη λατρεία με όποιον τρόπο μπορούσε. Έφυγε πολύ νωρίς, στα 37 του χρόνια.
Ο Κώστας Λιβιεράτος, από τους εξαιρετικούς και απίστευτα σεμνούς διανοητές του σήμερα, με μία ξεχωριστή προσωπική και κοινωνική πορεία, επιχειρεί με το βιβλίο αυτό, μια ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗ όπως την αποκαλεί, μια επικοινωνία με τον επιστήθιο φίλο του, που βρίσκεται στην αντίπερα όχθη. Και ο ένας και ο άλλος, ήταν τα μέλη μίας παρέας .. πολύ δεμένης. Σε όλα. Μετά από χρόνια, η παρέα κουτσουρεύτηκε. Έφυγαν και άλλοι. Ο Κώστας όμως συνέχισε.
Έναυσμα για το ποστ, δεν είναι τόσο το έργο του Βακαλόπουλου, όσο η αναμέτρηση στην οποία αναφέρθηκε ο Λιβιεράτος. Με τα κείμενα όχι τόσο εκείνου που έφυγε, αλλά κυρίως εκείνου που μένει, ταρακουνήθηκα σε ότι αφορά τη φιλία, της συνέχειάς της, την οπτικής γωνίας της, και κατάλαβα, ένοιωσα, πως υπάρχουν και άλλες συνέχειες, εφόσον το θέλουμε, εφόσον το πιστεύουμε, εφόσον έχουμε αγαπήσει ανθρώπους και ιδέες.
Είναι εύλογο το ερώτημα ... Δεν είμαστε όλοι συγγραφείς, δεν έχουμε όλοι φίλους που άφησαν πνευματικό έργο. Ούτε έχουμε όλοι φίλους που βρίσκονται στην αντίπερα όχθη. Όμως, από τέτοιες προσεγγίσεις, όπως αυτή του Κώστα Λιβιεράτου, μπορούν να ξεπηδήσουν ερεθίσματα. Για τις συνέχειες των ανθρώπων που μας άγγιξαν, για τις συζητήσεις και τις πράξεις που δεν έγιναν ποτέ, για τα έργα και τις ζωές που δεν έχει σημασία αν κύλησαν γρήγορα ή αργά, ή αν εξακολουθούν να κυλούν μαζί με τις δικές μας. Για οτιδήποτε. Και όχι μόνο γράφοντας βιβλία.
Κάποια αποσπάσματα από το επίμετρο και τα σχόλια του Κώστα Λιβιεράτου.
"...... ήταν καιρός πια, μετά από τόσες νεκρολογίες και αναφορές στο πρόσωπο του χαμένου φίλου, να επιχειρηθεί μία αναμέτρσηση με το γραπτό του έργο.
... Η διάθεση να ξαναπιάσει κανείς το νήμα των αναζητήσεων που ξεκίνησαν άλλοτε με έναν εφηβικό φίλο, να ανταποκριθεί έστω και εκ των υστέρων σε ερεθίσματα (ιδέες, εικόνες, εμπνέυσεις, γέλια, αυτοσαρκασμούς) που ακόρεστα δέχτηκε, αλλά και να σκύψει με προσοχή σε έργα που μπορεί να προσπέρασε κάποτε αδιάφορα ή αμήχανα. Να συμπληρώσει, τέλος, μόνος πιά. το μισό μιας συζήτησης που δεν έγινε στην ώρα της ή δεν ήταν η ώρα να γίνει τότε...
.... Αν, όπως λέει ο Βακαλόπουλος, "ότι κάνουμε το κάνουμε πρώτα απ' όλα για τους φίλους μας κι ίσως μόνο γι αυτούς", έτσι όπως αποδεσμεύεται κάτι "σαν βέλος που τις καρδιές των αγνώστων", ΄τωρα που ο χρόνος της συνύπαρξης έχει χαθεί, ίσως μπορεί κανείς να απαντήσει στο κάλεσμα σαν ξένος, ένας τρίτος άγνωστος χωρις προνόμια, πέρα από τις αμφίβολες αναμνήσεις και μια ανεξήγητα σημαδεμένη καρδιά. ..."
..... Αν το ερώτημα «πως πέρασαν τα χρόνια» με το οποίο έχει να αναμετρηθεί ο καθένας από εμάς προβάλλει άλλοτε νοσταλγικά και αυτάρεσκα και άλλοτε πονεμένα στη ζωή μας, η αναμέτρηση του Χρήστου με αυτό είναι ίσως, πέρα από ιδιαίτερες αναμνήσεις και συναισθήματα, ό,τι πιο πολύτιμο έχουμε να κρατήσουμε από το πέρασμά του.
..... Αυτή η μοναδική αίσθηση του χρόνου και της εποχής (που πρώτος αναγνώρισε ο Τάκης) συμπυκνωμένη σε μια τόσο γρήγορη ζωή και ένα ανεξάντλητο έργο,μπορεί να είναι "η ρεζέρβα μας" για όσο καιρό τη χρειασθεί ο καθένας.
.... Δεν είμαστε πια όλοι μαζί: Ίσως επειδή, όπως λέει ο Χρήστος, χάσαμε το κέντρο και βυθιστήκαμε ένας – ένας στον υποκειμενικό του χρόνο, περιμένοντας το μέλλον για να μαζέψουμε τα κομμάτια. Αλλά και επειδή (όπως εκείνος ήξερε πολύ καλά) το μέλλον κάποτε τελειώνει και μερικοί (ο ίδιος, ο Τζό, ο Μωρίς), δεν έμελλε να περιμένουν άλλο – έλυσαν το αίνιγμα, φέροντας τον υποκειμενικό τους χρόνο να συμπέσει μια για πάντα με τον πραγματικό και πέρασαν απέναντι.
.... Δεν είμαστε όμως ολότελα μόνοι: .... Γυρίζοντας πίσω, μέσα μας, όπως μας παρακινεί ο Χρήστος, ανακαλύπτουμε ένας – ένας πως είμαστε όλοι εκεί, πως κουβαλάμε ακόμα ο ένας τον άλλον – κι ίσως αυτό να είναι το μυστικό της προτροπής του. Εκεί λοιπόν έχει να σταθεί ο καθένας, στο τελευταίο έδαφος που του απομένει και να παλέψει με τα φαντάσματα ....»
Για τον Χρήστο Βακαλόπουλο πολλά μπορούν να γραφτούν και εννοείται πως έχουν γραφτεί. Στο Google μπορεί κανείς να βρεί, αν ενδιαφέρεται. Τα κείμενα που υπάρχουν στο συγκεκριμένο βιβλίο, άλλους μπορούν να μαγέψουν και άλλους όχι. Μπορεί να θεωρηθούν και πολύ εξειδικευμένα. Οπως έλεγε και ο ίδιος, απαιτεί να έχεις κάποιον έρωτα με κάποια πράγματα για να ταξιδέψεις μέσα σε αυτά. Ερωτα που να προηγείται του συγκεκριμένου ταξιδιού. Σε κάθε περίπτωση, γράφτηκαν και σε άλλες εποχές, εν πολλοις αναφέρονται στην τότε επικαιρότητα - και όχι μόνο - οπότε ... θέμα κλικ του καθενός.
Ο Χρήστος έφυγε το 1993. Επομένως, τα κείμενά του που αναφέρονται στο βιβλίο των 700 σελίδων, έχουν ως έναυσμα γεγονότα, κυρίως από τον χώρο της τέχνης, των ΜΜΕ κ.α., ξεκινούν το 1975 και τελειώνουν το 1993. Βέβαια, το επίμετρο γράφτηκε στις μέρες μας. Αν και – κατά τη γνώμη μου – η σκέψη του Βακαλόπουλου είναι διαχρονική, ίσως οι εποχές αυτές φαίνονται μακρινές για κάποιους νεότερους. Ειδικά όταν γίνονται αναφορές σε σήριαλ και μεταδόσεις της τηλεόρασης εκείνης της εποχής, σε συναυλίες, ακόμα και σε ταινίες. Όμως, είναι ένα βιβλίο για ένα ταξίδι, ίσως «δύσκολο αλλά ωραίο» σε κόσμους ιδεών, αισθητικής, σκέψης, ονείρων .... δημιούργημα αγάπης, συνέχειας και του σεβασμού
Να λοιπόν και τι είναι ονειρική υφή της πραγματικότητας, όπως την βιώνει ο Βακαλόπουλος, σε μια συνέντευξή του στην «Ε» στις 22-9-91 και υπάρχει στη σελίδα 453 του βιβλίου.
« ....... Ο κινηματογράφος αποδεικνύει ότι η ζωή είναι ένα συλλογικό όνειρο, σκηνοθετημένο από πολιτιστικές μνήμες. Το Χόλυγουντ χαρακτηρίστηκε βιομηχανία ονείρων από αρκετούς γκρινιάρηδες κοινωνιολόγους, αλλά ο ίδιος χαρακτηρισμός θα μπορούσε να αφορά οποιονδήποτε θεσμό παράγει εικονοπλασία, από το σχολείο μέχρι την εκκλησία. Όμως ο κινηματογράφος, έθεσε ως θεμελιώδες αξίωμα, την ονειρική υφή της πραγματικότητας κι αυτό έσπρωξε τον δυτικό ορθολογιστικό κόσμο στην τηλεόραση, όπου κυριαρχεί το ομοίωμα και όχι το όνειρο της καθημερινής ζωής.
Σε έναν κόσμο όπου η τηλεόραση επαναλαμβάνει μονότονα ότι η ζωή είναι ένα καταναλωτικό θερμοκήπιο, είναι φυσικό, οι άνθρωποι να σκεπάζουν με κινηματογραφικό μανδύα τα όνειρά τους. Ακόμα και στον ύπνο τους, ο λησμονημένος κινηματογράφος, η πιό ουτοπική τέχνη του 20ού αιώνα τους ελευθερώνει. Νομίζουν ότι βλέπουν ερωτικές ή κοινωνικές ταινίες, γιατί αυτές οι ακαθόριστες σειρές εικόνων (και ήχων;) που τους επισκέπτονται όταν κλείνουν τα μάτια ζητάνε ένα αντίκρυσμα, ένα πλαίσιο, ένα χρώμα, ένα σενάριο που να τις κάνει υποφερτές, λιγότερο βασανιστικές, κάπως οικείες.
Ο κινηματογράφος τα προσέφερε όλα αυτά σε υπερβολικές δόσεις κι έτσι οι φοβισμένοι άνθρωποι της τηλεοπτικής εποχής εγκατέλειψαν τις κινηματογραφικές αίθουσες και μετέφεραν τον κινηματογράφο στον ύπνο τους. Τουλάχιστον έτσι νομίζουν.
Στην πραγματικότητα τα όνειρα είναι εντελώς ελεύθερα, αινιγματικά και αδέσμευτα. Κανείς δεν γνωρίζει το χρώμα τους και κάθε απόπειρα να ερμηνευτούν, ψυχαναλυτική ή άλλη, καταλήγει σε πενιχρά αποτελέσματα.
Οι πιο αμήχανες κινηματογραφικές σκηνές, είναι συνήθως αυτές που μιμούνται τα όνειρα, ενώ οι πιο πετυχημένες ταινίες είναι εκείνες που ονειρεύονται την πραγματικότητα την ίδια στιγμή που την καταγράφουν. Μια ταινία του Μπουνουέλ ειναι πολύ πιο κοντά στο όνειρο από το καλύτερο βιντεοκλίπ και αυτό συμβαίνει γιατί ο Μπονουέλ δεν κατασκευάζει ένα παράξενο κόσμο από κουρέλια καλογυαλισμένων εικόνων, αλλά αναγνωρίζει το παράξενο στην καθημερινή ζωή και το αποδίδει αυτούσιο.
Πιστεύω ότι το καλύτερο κομμάτι στα πρόσφατα Όνειρα του Κουροσάβα είναι το «Ορος Φουτζιγιάμα σε κόκκινο», όπου η στιγμή της πυρηνικής καταστροφής αποδίδεται με ντοκυμαντερίστικο τρόπο, αυτόν τον τρόπο που οι γνωστοί γκρινιάρηδες κοινωνιολογίζοντες ονόμασαν «αφελή» και «διδακτικό».
Τα όνειρα όμως, είναι αφελή όσο δεν παίρνει άλλο – και αυτή είναι η δυναμική τους. Είμαι σίγουρος ότι ο Μπόρχες θα θεωρούσε μία δημοσκόπηση γύρω από αυτό το θέμα σαν άλλο ένα κακό όνειρο......»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου